Bence bakımı en kolay olan Tanganyika türlerinden biridir brevisler. Hatta en kolayıdır diyebilirim. Bölgesine girilmedikçe çok sert olmayan ve akvaryumda izlenmesi en çok zevk veren türlerden biridir.
Brevislerle, yaklaşık 2,5 yıl önce çok sevdiğim yakın bir dostumun değişik bir tür olsun diye bana yavru olarak bir çift hediye etmesi ile tanıştım. Bu tanışma uzun süren ve halende sürmekte olan brevsilerle benim dostluğumu böylece başlatmış oldu. Leptosoma yavruları arasına ekleyip, çoğu zaman varlıklarını bile unuttuğum bu yavrular 3-4 ay sonra damızlık bir çift brevis haline gelmişlerdi. Erkeğin boyu 5,5 cm. civarı olmasına karşın dişi 2,5 cm. civarındaydı. Bu boy farkı brevislerde en belirgin cinsiyet tespitiydi. Zaten yavruykende, ilk 3 aylık gelişimleri hariç daha sonraki dönemlerde bu boy farkı giderek artarak belirginleşmeye başlıyor.
Bulundukları akvaryuma 1 adet boş salyangoz kabuğu atmamla bir anda akvaryumda hareketlilik başladı. Bu evlerine yeni gelen eşyanın bunları bu kadar sevindireceğini tahmin etmemiştim doğrusu. Bilseydim daha önceden koyardım kabuğu. Bir anda tüm dünyalar değişti sanki. Tüm dünyaları içi boşalmış bir salyangoz kabuğu ve yaklaşık 25 cm. çapındaki kabuğun çevresi oldu. Erkekler kabuğun başında bekleyip kabuğa yaklaşan diğer balıkları uzaklaştırırken dişi kabuğun içinden hiç çıkmıyordu. Nadirende olsa yemlenmek için çıktığında erkek onu takrar kabuğun içine sokuyordu. Erkek Brevisin ağız kenarlarında ve gözaltlarındaki hafif mavi çizgiler gittikçe biraz daha koyulaşmaya başladı. Alın kısmında ki turuncu renk dahada belirginleşti. Bir hafta sonrada dişi brevis çok koyu bir renge büründü. Balıkların hareketlerinden üreme hazırlıklarında olduğu belliydi. Diğer balıkları başka bir akvaryuma transfer ettim. Erkek ve dişi kabuğun ulaşılabilecek en derinlerine girdiği için yumurtlama olaylarını gözlemleyemedim. Ama dişi kabukta devamlı ileri geri birşeyler yapıyordu. Muhtemelen yumurtları kabuğun en uç noktalarına taşıyordu. Dişinin kararma belirtileri 2-3 gün içinde normale döndü. Yaklaşık 10-12 gün sonra kabuğun çevrelerinde 2-3 mm.lik yavrular görmeye başladım. Tam anne baba diğer türlerde olduğu gibi beraber büyütürler derken bir süre sonra hiç yavru göremez oldum. Muhtemelen erkek yemişti. 1 hafta sonra tekrar yumurladı dişi, artık biliyordum ki yavrular kabuktan çıkmadan müdahale edecektim. Yumurtlamadan 8 gün sonra kabuğu sudan çıkarıp(dişi kabuğu terketmediğinden dişiyide macburen kabukla beraber aldım.) başka bir su dolu küçük kapta, kabuğu ters çevirerek yavruları çıkarmaya çalıştım. Kabuğun içi haliyle burgulu bir şekilde olduğundan kabuğu çevirererek içindeki suyla beraber boşaltmaya çalıştım. İlk birkaç denemeden sonra 7-8 yavru geldi. Daha sonra 5-6 kez daha suya sokup kabuğu tekrar suyla doldurup dışarda çevirerek boşalttım. Toplam 25 tane kadar yavrum olmuştu, yumurta keseleri iyice çekilmiş serbest yüzebilen yavrular. İlk 1 hafta artemia ile besledikten sonra elimle iyice ezdiğim bits yemlerle devam ettiler.
Aslında çok fazla araştırma yapmadan yumurta yapıştırarak üreyen türlerin genelde tek eşli olacağını düşünerek brevislerde tek eşli sanıyordum. Fakat daha sonra bir arkadaşımdan tek olarak gelen dişi brevisi bir kabukla beraber aynı akvaryumdaki kabuğun yaklaşık 10 cm. yanına koydum. Yeni dişi hemen kabuğa girdi. (Diğer dişinin kabuğu nu denedi fakat içersinin dolu olduğunu görünce yeni koyduğum kabuğa yöneldi.) Bu arada erkeğin yeni bir balık diye yuvadan uzaklaştırma gibi bir tarzı yoktu, yeni dişiyi biran önce kabuğa sokma gayreti içindeydi. İlk 2-3 gün uyumlu bir şekilde 1 Erkek 2 dişi devam ettiler. İş için şehir dışına gittim 10 gün sonra döndüğümde iki kabuğuda aynı yöntemlerle ters çevirip boşaltığımda toplam 121 yavru daha olmuştu(tek tek saydım.) ve ortalama yarıyarıyaydı bu sayı. Bu durum beni oldukça şaşırttı, daha önceki yavru sayısından fazlaydı, çoğu sitede yaklaşık 30 yavruyu kabuğa bırakır deniyordu ama bunlar 60 ar yavru çıkarmıştı, hemde 42 lt.lik bir avaryumda Şimdi o yavrularında yavruları var artık.
Erkek brevis kabuğuna yaklaşan herşeye yaralayıcı tarzda olmayacak şekilde kafa tutabilir. Herşeye diyorum çünkü parmağımı cama dokundurduğumda parmağımla, üzeine el lambası ile ışık tuttuğumda (kedinin oynaması gibi) lambanın ışığıyla ,kepçeyle Donkişot edasıyla savaşır. Çoğu zaman erkek brevislerin varlığını unutup akvaryumda değişiklik yapmak istediğimde zamanlarda elimde elektrik çarpması gibi birşey hissedip panikle akvaryumdan çıkardığımı bilirim. Daha sonra brevisin “nasıl kaçırdım” şeklinde ki kabadayı yüzüşünü izlemişimdir. Balığın farkında olarak elinizi soktuğunuzda sorun yok, küçük bir gıdıklama hissi , hatta zevkli bir mücadele oluyor, o bana bulaşmasa ben onlardan birine bulaşıp akvaryumun içinde parmağımla savaşırım. Habersiz olunca panik oluyo insan.
Genel olarak brevsiler hakkında yavru büyütme ,cinsiyet tespiti gibi bilgiler için kendi tespitlerim sonucunda şunları söyleyebilirim;
Yaklaşık 2 -3 mm. iken kendi başlarına dolaşmaya başlayan brevis yavruları ,kabuktan çıkar çıkmaz ,yuvası olan kabuktan uzaklaşır ve kendi başının çaresine bakmaya başlar. Bu dönemde anne yinede korumacıdır. Erkek brevis yavruları yiyebilir. En iyiysi yavrular kabuğu terk ettiklerinde, anne ve babayı oradan uzaklaştırmaktır yada yumurtlama dönemini biliyorsanız dişinin ,yumurtladıktan 7-8 gün sonra kabuğu akvaryumdan ayırınız. Başarabilirseniz kabuğu çevirerek içinde ki yavruları dışarıya çıkarmaya çalışın.
Yavru boylarda iken cinsiyet ayrımı güçtür. 3 aylık olduktan sonra erkek brevislerin sırt yüzgeçlerinin kuyruğa yakın en uç noktasında ve kuyruklarının üst kısmında küçük beyaz bir leke oluşur. Daha sonraki dönemlerde erkek dişi arası boy farkı ,cinsiyet hakkında kesin teşhisi belirler. Erkekler 4,5 – 5 cm ,dişiler 2 cm. iken cinsel olgunluğa ulaşırlar. Üreme döneminde Erkek Brevisin ağız kenarlarında mavi çizgiler dahada belirginleşir . Dişi brevisler ise yumurtlama zamanında koyu bir renge bürünür. Bazı durumlarda erkek dişiye karşı oldukça sert olabilir. Bu sebeple yuva yapılacak kabuklar, dişinin rahatça girebileceği, erkeğin ise kabuk içinde çok fazla ilerleyemeyeceği türden seçilmelidir kanımca. Damızlık boya ulaşmış brevislerin eşleşmeleri çok kolaydır. Eşlerine karşı çok seçici değiller. Erkek için enaz 1 adet dişi brevis ve 1 adette kabuk yeterlidir.
Hatta içi boşalmış Apple snail(Elma Salyangozu) kabukları hafif olduğundan büyük akvaryumda erkekler arasında ağızlarıyla taşıyarak kabuk çalma çalışmaları bile oluyor. Tabiki kabukların içinde çoğu zaman dişide olduğundan buna kabuk çalmadan çok kız kaçırmada diyebiliriz. Gördüğüm kadarıylada dişi yeni yerinden ve yeni erkekten dolayı hiçte yabancılık çekmiyor.
Bilgi olarak kaynaklarda “salyangoz kabuğu içersine yaklaşık 30 civarı yumurta bırakır” dense de ben bazen 60 yavru yaptığı zamanlarıda biliyorum.Brevisler 1 hafta boyunca kabuğu havalandırarak yumurtaların bozulmadan çıkmasını sağlar. Yavrular yuvayı terkettikten 1 hafta sonra dişi yeniden yumurtlar.
Boy olarak küçük olmasına rağmen ,kendisini kabuğuna saklayabilmesi başarısı sebebiyle diğer tanganyika türleri ile uyum içinde bakılabilir.
19.04.2006
Yazan: Adem Kurt
