Yazan: Vinny Kutty
Çeviren: Umut GÜLENGÜMÜŞ
Crenicichla cinsine ait olan mızrak çiklitleri çok ilginç ve zorlu birer akvaryum sakinidir. Okuyacağınız makale bu Güney Amerika çiklitleri cinsine kısa bir giriştir.
Mızrak çiklitleri Crenicichla cinsine ait bir Güney Amerika balık grubudur. Tatlı su nehirlerini, göllerini, akıntılarını ve çoğu Amazonsal nehri mesken tutarlar, fakat Kolombiya, Venezuela ve Guyana sularından kuzey Amazon’a kadar buralarda da birçok tür bulunur. Güneye doğru, Arjantin’in kıyı bölgelerine kadar cinsin öneklerine rastlanır. Temelde Andların doğusunda yaşarlar, kuzeyde Trinidad adasından Patagonya’nın hemen kuzeyindeki Arjantin’in Rio Negro havzasına kadar.
Bu balıklar Arjantin’in Crenicichla lacustris’u ve Uruguay’ın Crenicichla scotti’si gibi bazı istisnalar çoğunlukla sıcak su balığıdır. Crenicichla ya da mızrak çiklitleri adlarının belirttiği gibi çoğunlukla küçük balıkları avlayan avcılardır. Her zaman olduğu gibi buna da Doğu Brezilya’dan gelen özelleşmiş böcek avcıları olan Crenicichla compressiceps ve C. cyclostoma birkaç istisna vardır.
Çoğu mızrak çiklitinin çoğu avcı balıkta olduğu gibi ince uzun bir gövdesi ve geniş, dışa çıkabilen bir ağzı vardır. C. jegui gibi sabit yaşayan, zamanının çoğunu yakınından bir av geçmesini bekleyerek geçiren yerleşik mızraklar da bulunur. Bunlar av yakından geçerken talihsiz balığa hamle yapar ve onu yakalarlar. Avcı balıklar aktiflik düzeylerine göre değişiklik gösterirler. Tuzlu su balıklarıyla karşılaştıracak olursak, mızrak çiklitleri stil ve aktiflik açısından kayabalığı ile barakuda arasında bir yerdedir. Çoğu mızrak batık ağaç kümelerinin, kayaların ve taban malzemesinin yanında mevzilenir, bu onlara çabuk, kısa, ancak etkili bir saldırı imkanı verir. Mızrak çiklitlerini akvaryumu akvaryumda beslemek bu gerçeği bilmeyi gerektirir. Onları yarı boylarından kısa balıklarla beslemek felakete davetiye çıkarmaktır. İçgüdülerin tetiklemesiyle, kolay yutulamaz olsa da küçük balıkları yeme girişiminde bulunacaklardır.
Mızraklar dğeişik boylarda olurlar. 8-10 cm den fazla büyümeyen birçok cüce mızrak vardır. Daha büyük kuzenlerinin renginin ve ilginç davranışlarının birçoğunu taşırlar fakat akvaristlere fazla yer sorunu yaşatmayacak kadar küçük kalırlar. Yine, 15-25 cm arası boya ulaşan birçok orta-boy mızrak çikliti vardır. Ve son olarak 45-60 cm arası büyüyen büyükler bulunur. Herkes için bir mızrak bulunur. Mızrakların diğer balıkları parçalamada ve çevresini bozmakta Orta Amerika Cichlasoma türlerinden daha kötü bir ünü olsa da, gerçek bu denli korkunç değildir. Orta Amerika çiklitleri bazen çevrelerini yeniden dekore etmekten hoşlansalar da, mızrakların çene yapıları taşımaya ve çekmeye fizyolojik olarak uygun değildir. Genelde bitkileri Cichlasomine ler kadar kazıp çıkarmazlar.
Agresiflik mızraklarda dikkatli olmazsanız bir soruna dönüşebilir. Tank arkadaşlarını seçerken uyarılara kulak verin. Agresiflik genelde türiçidir; aynı boyda tank arkadaşları seçmek bu tür bir türiçi agresifliği azaltır. Onları farklı renkte ve şekilde türlerle beslemek diğer türlere yönelik agresifliği azaltır. Hiç bir şey işe yaramazsa, PVC kullanma zamanıdır. Mızrakların rahatça sığabilecekleri kadar geniş PVC boru barçaları eklemenin agresifliği çok büyük ölçüde azalttığı görülmüştür. Her zaman mızraklardan daha çok sayıda PVC borusu olmasına dikkat ederim. Birbirlerini görmeye tahammülü olmayan türler PVC ile döşenmiş bir tankta rahatça yaşayabilirler. Tabi ki bu borular doğal ve estetik değiller ancak bazen tek çıkış noktası olabilirler. Eğer benzer içi delik odun parçaları bulabilirseniz estetikliği ve pratikliği aynı anda sağlamış olursunuz.
Mızraklar için tank hacmi büyük ölçüde söz konusu türün maksimum boyuna bağlıdır. C. notophthalmus, C. regani ve C. urosema gibi cüce türler 120 litrelik küçük tanklarda bakılabilirler. C. compressiceps gibi bazı cüceler ise küçük olmalarına rağmen oldukça agresiftir ve daha fazla alana ihtiyaç duyar – ben onları 200 litreden küçük bir tankta beslemezdim. Kalanların çoğu 275’ten 450’ye kadar değişen tanklara ihtiyaç duyar. C. johanna, C. lugubris ve turuncu mızraklar (C. sp. Xingu I) gibi büyük türler normal davranışlarını sergilemek için 450 lt veya daha büyük tanklara ihtiyaç duyar. Ben genelde 200 ya da 900 litrelik tanklarda beslenebilecek balıklar satın alıyorum; çünkü bunlar bendeki mevcut tankların boyutları. Cüce mızrakları gereğinden fazla büyük bir tankta büyütmek gereksiz gibi görünse de oldukça ödüllendiricidir – küçük tanklarda asla göremeyeceğiniz doğal davranışlar gözlersiniz.
Su kalitesi saxatilis gruba ait orta büyüklükte pullu mızraklar için genelde bir sorun değildir; dayanıklıdırlar ve çoğu dinlenmiş çeşme suyunda mutluca yaşar ve ürerler. Eskiden Batrachops olarak bilinen kurbağakafa mızraklar için de aynı şey geçerlidir. Lugubris grubuna ait büyük, küçük pullu mızraklar ve cüce türler Amazon’un az kirli, az bakterili kara sularında bulundukları için daha iyi su kalitesine ihtiyaç duyarlar. Büyük ölçüde düzenli su değişimleri ve güçlü biyolojik filtrasyon bu sorunu halleder. Düşük su kalitesi bazı büyük mızraklarda “kafada delik” hastalığına yol açar. Nitrojen düzeylerini düşük tutmazsanız cüceler ölecektir.
Yumuşak, asidik su hiç biri için bir hayati gereksinim olmasa da, karasu türleri genelde doğal habitatlarına benzer pH ve sertliğe ihtiyaç duyarlar – pH 5-6 ve aşırı yumuşak su başarıyla üremelerini sağlar. Birçok benekli mızrağı sert, alkalin suda ürettim ancak üreme ancak sık ve büyük su değişimleriyle gerçekleşti.
Mızrakları beslemek çoğunlukla bir sorun değildir, akvaryumda büyümüş mızraklar hazır yemleri zevkle kabul eder ama doğadan gelmiş balıkları beslemek zordur – canlı veya dondurulmuş etli yemler talep ederler. Doğadan getirilmiş yavrular hazır yemlere yetişkinlerden çok daha hızlı alıştırılabilirler. Bunların yırtıcı balıklar olduğunu aklınızda tutun ve onlara çeşitli bir diyet sunun; dondurulmuş kabuklular, balık, canlı toprak solucanları ve canlı balık gibi. Hazır yemleri kabul eden balıklar bile düzenli olarak bu çeşit yemlerle beslenmelidir. Kimi elementleri içermeyen bir diyet sunmanın da “kafada delik” hastalığının nedeni olabileceğine işaret edilmektedir. Yemde çeşitlilik kilit noktadır.
Mızrak çiklitlerinin üremesi akvaryum ortamında malesef pek sık gerçekleşmez. Bunun nedeni sadece bu balıkların zor üremesi değil, az insanın da bunları üretmeye girişmesidir. Akvaryumda üretilmesi en kolay olan grup axatilis grubudur (Benekli mızraklar). Cüce mızrakların ve dev mızrakların su gereksinimleri nedeniyle üretilmelerinin daha zor olduğunu düşünüyorum. Tabi ki, cüce mızrakların yavrularının dev mızraklarınkine göre daha fazla satışa konduğunu görürsünüz; bu, cücelerin daha kolay üretildiğinden değil, barındırılması ve bakılması daha kolay olduğu içindir.
Lugubris tipi mızrakları üretmek oldukça geniş bir tank gerektirir (Frank Warzel’e ait bir C. lugubris çifti 275 lt lik bir tankta üremiştir ancak kendisi bunun onların üreyecekleri en küçük tank olduğunu söylüyor). Yüksek miktarda yumuşak, asidik su sağlamak eğer sert ve alkalin suyu olan bir yerde yaşıyorsanız pahalı bir iş olabilir. Wayne Leibel C. marmoratayı 570 lt lik bir tankta üretti. Bildiğim kadarıyla o bir lugubris grubu üyesini başarıyla üretebilen tek amerikalı. Eğer yeterince insan bu büyük mızraklar için yeterli alanı, su kalitesini ve diyet gereksinimlerini sağlama çabasını gösterirse daha fazla üreme haberi duyacağımıza inanıyorum. C. lugubris, C. marmorata ve C. vittata (bildiğim kadarıyla) akvaryum ortamında üretilmiş yegane büyük mızraklardır. C. phaiospilus, C. sp. Xingu I ve C. acutirostris için yumurtaların çatlamadan sadece dizildiği rapor edilmiştir.
Mızraklar mağarada üreyenlerdendir, bu da onları ürerken görmenizi zorlaştıran bir şeydir. Dişi yumurtaların bakımından sorumludur, erkek ise üreme bölgesinin istilacılara karşı korur. Yumurtalar 3-4 gün içinde çatlar, sıcaklığa göre değişmek koşuluyla izleyen 3-4 gün içinde serbest yüzer duruma gelir. Yavrular oldukça büyüktür ve ilk yemek olarak yumurtadan yeni çıkmış artemia yavrusuyla beslenebilir. Büyüklüğe göre ayırma yapılmazsa yavru gelişimi çok hızlı olur, bunun sonucunda oluşan yamyamlık saxatilis grubu gibi bazı türlerde radikal cinsiyet oranları oluşmasına yol açabilir.
