Bu bölümde Tanganyika’nın muhteşem güzel, bir o kadar da nadir bir türü olan Enantiopus türlerinden bahsedeceğim.Bu türler ülkemizde kum kelebeği olarak da tanınır.Bu ifade hiçte yanlış bir ifade değildir.Kum kelebeği dediğimiz zaman sadece Enantiopus türlerinden bahsetmek yanlış olur.Çünkü Tanganyika gölünde iki tür kum kelebeği türü vardır.Biri Enantiopus diğeri ise Xenotilapia türüdür.Diğer tür olan Xenotilapia’yı daha sonraki yazılarımda bahsedeceğim.
Enantiopus’lar Tanganyika gölünün açık kumluk alanlarında sürüler halinde dolaşır ve sürüler halinde üreme dönemine girerler.Kolonide ki dişiler toplu halde yumurta alırlar.Bu davranışlarını tank ortamında da gösterirler.Enantiopus’ların ana türü melonegenis’tir.Daha sonra ise balıkların bulundukları koylara göre isim alırlar.Örnek olarak Enaniopus melonegenis utinta, Enantiopus melonegenis namansi..Bu türün en nadide ve en güzel türü ise Kilesa’dır.Kilesa Tanganyika gölünün sadece bir koyunda çıkmaktadır.Diğer türler ise gölün her yerinde bulunabilirler.Gölde sürüler halinde kumluk bölgede dolaşan bu türler kumluk alanın üzerine cüsselerine göre büyük bir krater açarlar.Karnı yumurta ile dolu dişilere, erkekler açtıkları kraterde olağanüstü renklerini göstererek üreme dansına başlarlar.
Dişi etkilendiği erkeğin kraterine gelerek elips şeklinde dansa başlarlar ve krater içinde dönmeye başlarlar.Bu dönme esnasında dişi yumurtaları bırakır ve dönüp yumurtaları ağzına alır.Daha sonra ise ağzı dolu dişi erkeğin üreme aralığına gelerek erkeğin yumurtaları döllemesini sağlar.Yumurtalar 13-15 gününde yavru durumuna geçmiştir.Ancak dişiler yavruları daha fazla ağzında tutarlar.Burada ya dişiyi kendi kendine bırakıp yavrularını salmasını beklemeli yada dişiyi sağmalısınız.Yavrular ilk 5 ayında inanılmaz hassaslardır.Su değişimine, suyun kalitesine çok dikkat etmemiz gerekir.5-6 cm boyuna gelmeden kum kelebeği türlerini yolculuğa çıkarmanızı tavsiye etmem çünkü sarsıntıya karşı çok hassaslardır.Bundan dolayıdır ki ülkemize bu balıkları sağ salim getirebilmek çok zordur.Kum kelebekleri yurtdışından balık getiren Tanganyika toptancılarının korkulu rüyasıdır.Bundan dolayı ülkemize bir şekilde getirip, yaşatmayı başarmış ve hatta üretebilmiş kişiler bizim bu balığı tedarik etmemiz açısından çok önemlidir.
Gelelim bu balık için gerekli tank ebatlarına.Enantiopus türleri genelde tankınızın alt kısmında yani taban kısmında dolaşır ve bu kısımda ürerler.Ama bu balıklar aç olduklarında diğer balık türleri gibi tankınızın üst kısmında oldukça fazla dolaşırlar.Yemleme yaptığınızda ilk yemlerini suyun üst kısmından aldıktan sonra daha sonraki yemleri taban kısmından toplamaya devam ederler.Bu türler oldukça hareketlidir.Bu yüzden tankınız imkanlar dahilinde büyük olmasında fayda vardır.Bu türleri besleyeceğiniz tankta dikkat etmeniz gereken en önemli konu tankınızın eninin geniş olmasıdır. Bunun sebebi ise Enantiopus’lar 50 cm’ye varan üreme kraterleri açarlar.Bundan dolayı tankınızın eni en az 50 cm olması gerekir.Ben size eğer imkan varsa tankınızın eninin 70-80 cm olmasını öneririm. Yükseklik ise bu balıklar için çok önemli değildir.Ama yinede 50 cm den aşağı olmamalıdır. Toparlarsak Enantiopus’lar için 125*70*50(h) lik bir tankın ideal olabileceğini söyleyebiliriz.Tabii durumunuz daha büyük tankları almanıza imkan veriyorsa bu Enantiopus’lar için daha iyi olacaktır. Tankınızda ince kum kullanmanız ise ikinci olarak dikkat etmeniz gereken husustur.Çünkü bu balıklar kumluk alanda yaşar ve ürerler.Kum bu türler için her şey olmasa da çok şeydir.Devamlı kumu ağızlarına alarak atarlar bu sayede kum içinde mikro organizmaları yerler hem de midelerindeki yemleri öğütmek için bir miktarını yutarlar.Bu tankınıza bitki koymanızı tavsiye etmem.Çünkü Enantiopus’ların gerçek yaşam alanlarında da bitki yoktur ve kumla çok oynadıkları için bitkilerinizi devamlı olarak çıkaracaklardır.Ancak bitki ekmek çok istiyorsanız ektiğiniz bitkinin üstüne taş koyarak bu sorunu ortadan kaldırmış olursunuz.
Tankınızda yuvarlak hatlara sahip dere taşlarını kullanarak tankınızın tabanını 2 hatta 3 bölüme ayırmanız iyi olacaktır.Bunu yapmanızdaki amaç her erkeğin kendi alanını seçmesi ve sahiplenmesi içindir.Her Tanganyika balığı için geçerli olan kural bu balıklar içinde geçerlidir.Tankınızda fazla erkeğe yer yoktur.Tankınızda 2 bilemediniz 3 erkek olması ortamın huzurlu olması için yeterli olacaktır.
Erkekler taşlarla sınırlarını belirlediğiniz yerlerde yani iki taşın arasında kalan kumluk alanda rekabet içine girecek dişiyi etkileme yarışına girecek sizde bu görsel şölenden inanılmaz zevk alacaksınız. Enantiopus tanklarında tek erkek olması rekabeti öldürür sizde o güzelim renkleri her zaman göremezsiniz.Bunun için 2-3 erkek tankınızda olmalıdır.
Enantiopus türlerinde erkek dişilere göre daha iri ve renklidir.Erkekler 15-16 cm’ye kadar büyüyebilirler.Dişiler ise erkeklere göre daha küçük 13-14 cm ve renksizdir.Dişilerde sadece parlak gümüş rengi görebilirsiniz.Erkelerin renklerini kur yaparken yada başka bir erkeğe güç gösterisi yaparken görürsünüz.Diğer zamanlarda renkler biraz daha soluktur. Enantiopus türler diğer türlerle dostça yaşayabilirler.Tek sorun aynı tanka koyduğunuz tür kum üzerinde fazla dolaşan üreyen tür olmamasıdır.Yani Enantiopusların olduğu tankta Furciferi, Ventralis, Xenotilapia, Callochromis türleriyle beraber beslenmemelidir.Bu listeye genelde tabanda dolaşan cüce cichlidleride ekleyebilirsiniz.Ben size Enantiopusların oluğu tankta Leptosoma,Nigripinnis gibi türleri beslemenizi öneririm. Enantiopus’lar beslenme daha çok bitkisel olmalıdır.Ama sırf bununla beslenmemeli Seranın Vipan ve arada sırada artemia verilmelidir.Bu balıkları eğer yurtdışından getirdiyseniz ilk 1-2 hafta çok önemlidir. Çünkü ben ne zaman yurtdışından gelen bir Enantiopus kolonisi alsam ilk 1-2 hafta içinde ya hepsini yada birçoğunu kaybettim.Bunu beslenme alışkanlıklarına bağlıyorum.Çünkü ölen balıklar çoğunlukla bloat’tan öldüler.Bu olayı biraz daha araştırdığımda yurtdışında bu türün yavrularına özel hazırladıkları bir mama verildiğini öğrendim.Balığın sindirim sistemi bize geldiğinde ne kuru yemi nede artemia’yı tanımak da tabii bizde bu olayı bilmediğimiz için yemlemeyi ya kuru yemle yada artemiayla yapıyoruz.
Bunun sonucu olarak balık Bloat olmakta ve balığı kaybetmekteyiz.Bundan dolayı gelen balıklarınıza ilk 1-2 hafta boyunca ağır yemler vermemeli ve bitkisel beslemenizi öneririm.Eğer gene de bu hastalığa yakalanırsa balıklarınızın bulunduğu tanka yada başka bir tank açarak balıklarınıza flagy isimli ilacı verebilirsiniz.Ben bu ilacın sayesinde kurtardığım balıklarım olmuştur. Enantiopuslar da diğer Tanganyika türleri gibi ph’ı yüksek sert sulardan hoşlanırlar.Ph 7.5-8.5 arası bu balık için yeterlidir.Tankın su kalitesinin iyi olması ve bol oksijenli su olması bu balık içinde önemlidir. Isıya gelince 24-26 c arası bu balıklar için idealdir.Ben 26 c’de sabit olarak tutmaktayım.Işık olarak bu balıklar için gün ışığını kullanmanızı tavsiye ederim.Enantiopuslar gün ışığında ve güneşin ışıklarının direk tankınıza vurduğu yerlerde inanılmaz güzel renklerini gösterirler.Ne zamanki tankınızın ışıklarını açarsınız tüm renkler uçar.Bunun için gün ışığına en yakın lambayı kullanmanızı tavsiye ederim. Enantiopuslar gerek görünüşleri gerek renkleri ve davranışları olsun direk olarak fark yaratırlar.Birçok Tanganyika sever sırf bu türleri beslemek üzerine hareket etmektedir.Bende de şuan Enantiopus kilesa ve Enantiopus melonegenis namansi bulunmaktadır.Her iki türde ayrı ayrı tanklardadır.Bu balık türünde de çaprazlama olmaktadır.Bunun için birden fazla Enantiopus türünü besliyorsanız ayrı ayrı tanklarda beslemenizi öneririm.Bu hem balığın saflığını bozmamanıza hemde yavruları alan kişilerin hayallerinin yıkılmamasına yarayacaktır.
Enantiopus dişileri bir yumurtlamada 20 ila 40 adet yavru verebilmektedirler.Hatta bu sayının üstünde yavru alan arkadaşlarımız vardır.Ancak bu sayı Enantiopus kilesa için geçerli değildir.Çünkü Enantiopus kilesalar ortalama 30 adetten fazla yavrulamamıştır.Türkiye’de bu türe fazla sahip olan hobici olmadığından başka hobicilerin bu sayının üstünde yavru alıp almadığını bilmemekteyim.Birde Enantiopus kilesa hariç diğer Enantiopus türleri üremeye başladı mı artık devamlı ürerken bu kural Enantiopus kilesa için geçerli değildir.Kısacası Kilesalar güzel olduğu kadar çok narin ve üremesi diğer Enantiopus türlerine göre daha zordur.Onun içinde bu balığı bulmanız ve sahip olmanız zor ve pahalı bir süreçtir.
Birde Enantiopus kilesalar için bir efsane vardır.Sizlerle bunu da paylaşmak isterim.Enantiopus kilesaların 3 yıl ömrü olduğu konusunda bir rivayet vardır.Bunu elimden geldiği kadarıyla araştırmama rağmen somut bir neticeye varamadım.Amerika’da bir üreticinin bunu söylediğini öğrenebildim sadece.Bunu resmileştirmek için bu balığı besleyenlerle konuşmaya çalıştım ama bu türe sahip olanlar az olduğu için bir sonuca varamadım.Nedeni de bu türü besleyen hobiciler bu 3 yıl süre zarfında bir şekilde bir hata yaparak bu balıkları kaybetmektedir.Yani daha bu süreyi doldurup balığın eceli ile öldüğünü gören benim bildiğim kadarıyla olmamıştır.Bence 3 yıl ömrü varsa da bu yüzden vardır.Çok hassas bir tür olduğu için bu süre zarfında hobici bu balığı kaybetmektedir zaten.Bende olan kilesalar 1 yıldır bendeler ve geldiklerinde 18 adettiler.Geçen bu süre zarfında yukarda da bahsettiğim sebeplerden ötürü 6 adedini kaybetmiş bulunmaktayım.Yani bu balıklardan 3 yaşını görebilen olur mu bilemiyorum.
Arkadaşlar bu yazımda size elimden geldiği kadar Enantiopus melonegenis’den bahsettim.Umarım yardımcı olmuşumdur.Size ilerdeki yazılarımda Cyprichromis microlepidotus – Paracyprichromis nigripinnis – Bentochromis tricoti yi anlatmaya çalışacağım.
Size bu muhteşem balıklarla mutluluklar diliyorum.
Saygılarımla,
Ali AKGÜN
